Kliniczny Zakład Patomorfologii

I. Badania histopatologiczne

Pobieranie materiałów tkankowych do badania histopatologicznego:

• cały narząd,
• wycinek,
• guz,
• biopsja gruboigłowa,
• trepanobiopsja,
• wycinki sekcyjne

1. Materiał bezpośrednio po pobraniu należy umieścić w plastikowym pojemniku i zalać  10 % roztworem buforowanej formaliny = 4% roztwór formaldehydu, drobne wycinki należy włożyć do naczynia z formaliną (nie wkładać materiału do suchego pojemnika!, gdyż materiał przykleja się do ścian pojemnika!)
2. Pojemnik powinien być dostosowany do wielkości pakowanego materiału tkankowego, aby nie uległ on odkształceniu, oraz powinien  mieć szeroki otwór w celu łatwego wyjęcia narządu po utrwaleniu, aby nie dopuścić do uszkodzeń.
3. Pojemnik powinien być oznaczony imieniem i nazwiskiem, numerem PESEL chorego oraz rodzaj materiału/miejsce pobrania. Pojemnik ma zapewniać zabezpieczenie materiału przed czynnikami zewnętrznymi, chroniącym osoby transportujące przed przypadkowym kontaktem z materiałem, umożliwiającym bezpieczne otwarcie w laboratorium.
4. Ilość formaliny lub innego utrwalacza powinna być 10 – krotnie większa od materiału tkankowego w celu jego całkowitego przykrycia i dobrej penetracji utrwalacza w głąb tkanek. (wyjątek stanowią bardzo duże materiały operacyjne powyżej kilkudziesięciu cm – utrwalanie należy uzgodnić z pracownią histopatologiczną).
5. Nadesłany materiał tkankowy w miarę potrzeby powinien być oznakowany w sposób umowny, wraz z opisem oznaczeń na skierowaniu np. nitką oznaczony płat prawy
6. Duże materiały tkankowe powinny być przed zapakowaniem i utrwaleniem ponacinane zgodnie z zachowaniem anatomii narządu w celu lepszej penetracji utrwalacza do tkanek np. macica, pęcherz moczowy powinny być nacięte jeden raz wzdłuż  aby błona śluzowa nie uległa autolizie.
7. Materiał po umieszczeniu w pojemniku z buforowaną formaliną i opisany zgodnie z zaleceniem powinien być dostarczony do Zakładu Patomorfologii tego samego dnia w godzinach pracy zakładu lub do 9.00 dnia następnego.
8. Materiał powinien być zaopatrzony w czytelnie wypełnioną kartę skierowania (zgodnie z podanym przez Zakład Patomorfologii wzorem), która powinna zawierać następujące dane:

• Dane skąd pochodzi materiał (szpital, oddział, poradnia) ew. dodatkowe dane dotyczące płatności za badanie, gdy zlecenie jest spoza Szpitala

• Dane osobowe pacjenta:
  • Imię i nazwisko,
  • Płeć,
  • Adres miejsca zamieszkania,
  • Data urodzenia,
  • numer PESEL,
  • w przypadku gdy pacjentem jest osoba małoletnia, całkowicie ubezwłasnowolniona lub niezdolna do świadomego wyrażania zgody – imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego oraz adres jego miejsca zamieszkania.
• Data i godzina pobrania materiału,
• Rodzaj zastosowanego utrwalacza,
• Data i godzina utrwalenia materiału,
• Rozpoznanie kliniczne oraz kod według ICD-10,
• Procedurę medyczną – kod ICD-9 (Międzynarodowa Klasyfikacja Procedur Medycznych),
• Dane dotyczące dotychczasowego leczenia (np. radioterapia, chemioterapia, operacje, hormonoterapia i inne),
• Wyniki podstawowych badań dodatkowych istotnych z punktu widzenia rozpoznania, np. w materiale ginekologicznym datę OM, w przypadku zmian w kościach dokumentację rtg, w przypadku zmian w piersiach USG i/lub mammografia, i inne,
• Podpis i pieczątkę lekarza kierującego z podaniem możliwości kontaktu
  (nr telefonu),
• Rodzaj nadesłanego materiału i lokalizacja zmiany anatomicznej,
• Data wystawienia skierowania,
• Dodatkowo jednostki Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego zobowiązane są do wystawienia elektronicznego skierowania w systemie informatycznym szpitala.

II. Badanie doraźne (INTRA)

1. Materiał do badania doraźnego „INTRA” powinien być nadesłany niezwłocznie
   po pobraniu, w szczelnie zamkniętym pojemniku do transportu, opisanym danymi pacjenta (imię i nazwisko, numer PESEL) oraz rodzajem materiału/miejscem pobrania, w temperaturze pokojowej, bez żadnego utrwalacza ani soli fizjologicznej, oznaczony symbolem materiał zakaźny
2. Materiał do badania śródoperacyjnego, po uprzednim uzgodnieniu telefonicznym powinien być dostarczony wraz z kartą skierowania do Klinicznego Zakładu Patomorfologii niezwłocznie
3. Skierowanie należy wypełnić jak do badania histopatologicznego z zaznaczeniem czytelnym rodzaju badania tj. INTRA oraz numerem telefonu, na który należy podać wynik badania.

III. Badanie cytologiczne

Materiał przysyłany do badania cytologicznego powinien być zaopatrzony w czytelnie wypełnioną kartę skierowania (zgodnie z podanym przez Zakład Patomorfologii wzorem), która powinna zawierać następujące dane:

• Dane skąd pochodzi materiał (szpital, oddział, poradnia) ew. dodatkowe dane dotyczące płatności za badanie, gdy zlecenie jest spoza Szpitala,
• Dane osobowe pacjenta:
  • Imię i nazwisko,
  • Płeć,
  • Adres miejsca zamieszkania,
  • Data urodzenia,
  • numer PESEL,
  • w przypadku gdy pacjentem jest osoba małoletnia, całkowicie ubezwłasnowolniona lub niezdolna do świadomego wyrażania zgody – imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego oraz adres jego miejsca zamieszkania,
  • Data i godzina pobrania materiału.
• Rodzaj zastosowanego utrwalacza,
• Data i godzina utrwalenia materiału,
• Rozpoznanie kliniczne oraz kod według ICD-10,
• Procedurę medyczną – kod ICD-9 (Międzynarodowa Klasyfikacja Procedur Medycznych),
• Dane dotyczące dotychczasowego leczenia (np. radioterapia, chemioterapia, operacje, hormonoterapia i inne),
• Wyniki podstawowych badań dodatkowych istotnych z punktu widzenia rozpoznania, np. w materiale ginekologicznym datę OM, w przypadku zmian w kościach dokumentację rtg, w przypadku zmian w piersiach USG i/lub mammografia, i inne,
• Podpis i pieczątkę lekarza kierującego z podaniem możliwości kontaktu (nr telefonu),
• Rodzaj nadesłanego materiału i lokalizacja zmiany anatomicznej,
• Data wystawienia skierowania.

Plwocina, popłuczyny, wydzieliny

• Materiał powinien być dostarczony w szczelnym plastikowym pojemniku, opisanym imieniem i nazwiskiem, numerem PESEL pacjenta, rodzajem materiału/miejscem pobrania i powinien być dostarczony do Zakładu Patomorfologii tego samego dnia w godzinach pracy zakładu lub do 9.00 dnia następnego,
• Materiał powinien być utrwalony 70-96% alkoholem etylowym, w objętości nie większej niż 100 ml,
• Materiał powinien być zaopatrzony w czytelnie wypełnioną kartę skierowania (zgodnie z podanym przez Zakład Patomorfologii wzorem), która powinna zawierać następujące dane:
• Materiał powinien być zaopatrzony w czytelnie wypełnioną kartę skierowania (zgodnie z podanym przez Zakład Patomorfologii wzorem)
• Dodatkowo jednostki Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego im. Fryderyka Chopina w Rzeszowie zobowiązane są do wystawienia elektronicznego skierowania w systemie informatycznym szpitala.

Płyny z jam ciała

• Do badania należy pobrać, jeżeli jest to możliwe, 100-150 ml płynu (płyn z jamy otrzewnowej, opłucnowej, płyny w przestrzeni torbielowatych, płyn mózgowo rdzeniowy (można do 1 ml), płyn stawowy i inne),
• W przypadkach nadmiaru płynu uzyskanego należy do badania przesłać tylko jego część pozostałą po ostrożnym odlaniu górnych warstw (najlepiej po kilkuminutowym odstaniu),
• Część płynu przeznaczona do badania powinna być umieszczona w plastikowym pojemniku opisanym imieniem i nazwiskiem oraz numerem PESEL pacjenta, a także miejscem pobrania płynu,
• Po pobraniu płynu do pojemnika natychmiast należy dodać 2 ml heparyny na 150 ml płynu ( w przypadku planowania wykonania badań genetycznych niezbędne jest użycie do preparacji płynu EDTA zamiast heparyny),
• Płyn powinien być dostarczony do Klinicznego Zakładu Patomorfologii w ciągu 20 min od pobrania,
• W przypadku  niemożliwości dostarczenia świeżego płynu z heparyną do Zakładu Patomorfologii (w ciągu 20 min od pobrania) zaleca się  dodatkowo zalać płyn formaliną w ilości 5 ml formaliny na 150 ml płynu z heparyną i dostarczenie w jak najszybszym terminie do Klinicznego Zakładu Patomorfologii (tego samego dnia w godzinach pracy zakładu lub do 9.00 dnia następnego),
• Materiał powinien być zaopatrzony w czytelnie wypełnioną kartę skierowania (zgodnie z podanym przez Zakład Patomorfologii wzorem),
• Dodatkowo jednostki Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego im. Fryderyka Chopina w Rzeszowie zobowiązane są do wystawienia elektronicznego skierowania w systemie informatycznym szpitala.

Popłuczyny oskrzelowe BAL

• Materiał należy dostarczyć w plastikowym pojemniku opisanym imieniem i nazwiskiem oraz numerem PESEL pacjenta, a także rodzajem materiału,
• Materiał należy dostarczyć nieutrwalony- natychmiast po pobraniu od pacjenta wraz z kartą skierowania (zgodnie z podanym przez Kliniczny Zakład Patomorfologii wzorem),
• Dodatkowo jednostki Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego zobowiązane są do wystawienia elektronicznego skierowania w systemie informatycznym szpitala.

Szczotka cytologiczna z oskrzela

• Rozmazy wykonywane przy użyciu szczoteczki na szkiełku podstawowym należy bezpośrednio po pobraniu należy utrwalić w pojemniku wypełnionym 96% alkoholem etylowym lub pokryć utrwalaczem do rozmazów cytologicznych (np. Cytofix),
• Rozmaz należy wykonać na szkiełku podstawowym z matowym polem do podpisu. Należy zwrócić szczególną uwagę, aby materiał znajdował się na tej samej stronie szkiełka co opis,
• Gotowe preparaty należy opisać ołówkiem identycznie z danymi na skierowaniu. Opis na szkiełku nie powinien zajmować więcej niż połowę powierzchni pola do opisu,
• Preparaty powinny być dostarczone w plastikowych pojemnikach przystosowanych do transportu preparatów lub teczkach na preparaty, uniemożliwiających połamanie czy sklejenie szkiełek,
• Utrwalone rozmazy należy przesłać tego samego dnia w godzinach pracy zakładu lub do 9.00 dnia następnego,
• Materiał powinien być zaopatrzony w czytelnie wypełnioną kartę skierowania (zgodnie z podanym przez Kliniczny Zakład Patomorfologii wzorem),
• Dodatkowo jednostki Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego zobowiązane są do wystawienia elektronicznego skierowania w systemie informatycznym szpitala.
• Pacjent powinien być poinformowany dokładnie o istocie badania.
• Po nocy pacjent powinien opróżnić pęcherz, a następnie powinien wypić
  1-3 szklanki płynu.
• Pacjent ambulatoryjny ze skierowaniem powinien przyjechać do Zakładu Patomorfologii i na miejscu oddać mocz do otrzymanego naczynia.
  Pacjent przebywający w Szpitalu po 1-2 godzinach może oddać mocz
  do naczynia na miejscu w oddziale. Naczynie z moczem należy wtedy jak najszybciej dostarczyć do Zakładu Patomorfologii.
• Naczynie z moczem należy podpisać: nazwisko, imię i numer PESEL, rodzaj materiału
• Materiał powinien być zaopatrzony w czytelnie wypełnioną kartę skierowania (zgodnie z podanym przez Kliniczny Zakład Patomorfologii wzorem),

Mocz

• Pacjent powinien być poinformowany dokładnie o istocie badania,
• Po nocy pacjent powinien opróżnić pęcherz, a następnie powinien wypić 1-3 szklanki płynu,
• Pacjent ambulatoryjny ze skierowaniem powinien przyjechać do Zakładu Patomorfologii i na miejscu oddać mocz do otrzymanego naczynia,
• Pacjent przebywający w Szpitalu po 1-2 godzinach może oddać mocz do naczynia na miejscu w oddziale. Naczynie z moczem należy wtedy jak najszybciej dostarczyć do Zakładu Patomorfologii.
• Naczynie z moczem należy podpisać: nazwisko, imię i numer PESEL, rodzaj materiału,
• Materiał powinien być zaopatrzony w czytelnie wypełnioną kartę skierowania (zgodnie z podanym przez Kliniczny Zakład Patomorfologii wzorem).

Rozmaz cytologiczny z szyjki macicy

• Materiał powinien być pobierany przy użyciu wzierników i jednorazowej szczoteczki z ujścia zewnętrznego kanału i z tarczy szyjki macicy. W rozmazie powinny znajdować się komórki kanału szyjki macicy i komórki nabłonka płaskiego tarczy szyjki – świadczy to o prawidłowym pobraniu próbki za strefy transformacji. Szczoteczkę należy wprowadzić do początkowego odcinka kanału szyjki macicy, lekko nacisnąć i utrzymując nacisk obrócić dwu- trzykrotnie zgodnie
  z ruchem wskazówek zegara,
• Materiał należy umieścić na szkiełku podstawowym rozprowadzając go ruchem pędzla, przy użyciu obydwu stron szczoteczki, tak, aby równomiernie pokrywał jak największą powierzchnię szkiełka,
• Po pobraniu rozmaz podpisany kolejnym numerem lub nazwiskiem pacjentki powinien być niezwłocznie utrwalony poprzez spryskanie  preparatem w aerozolu przeznaczonym do utrwalania preparatów cytologicznych ( np. Fixocyt, Cytofix lub innym),
• Następnie należy pozostawić szkiełka do wyschnięcia,
• Do szkiełek należy dołączyć prawidłowo wypełnione skierowanie (zgodnie z podanym przez Kliniczny Zakład Patomorfologii wzorem),
• Dodatkowo jednostki Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego zobowiązane są do wystawienia elektronicznego skierowania w systemie informatycznym szpitala.

Biopsja aspiracyjna cienkoigłowa

• Rozmazy z biopsji cienkoigłowej (EBUS, EUS, biopsja pod kontrolą USG, biopsja pod kontrolą TK) na szkiełku podstawowym należy bezpośrednio po pobraniu utrwalić w pojemniku wypełnionym 96% alkoholem etylowym lub pokryć utrwalaczem do rozmazów cytologicznych (np. Cytofix).
• Rozmaz należy wykonać na szkiełku podstawowym z matowym polem do podpisu. Należy zwrócić szczególną uwagę, aby materiał znajdował się na tej samej stronie szkiełka co opis
• Gotowe preparaty należy opisać ołówkiem identycznie z danymi na skierowaniu. Opis na szkiełku nie powinien zajmować więcej niż połowę powierzchni pola do opisu,
• Preparaty powinny być dostarczone w plastikowych pojemnikach przystosowanych do transportu preparatów lub teczkach na preparaty, uniemożliwiających połamanie czy sklejenie szkiełek,
• Utrwalone rozmazy należy przesłać tego samego dnia w godzinach pracy zakładu lub do 9.00 dnia następnego,
• Materiał powinien być zaopatrzony w czytelnie wypełnioną kartę skierowania (zgodnie z podanym przez Kliniczny Zakład Patomorfologii wzorem),
• Dodatkowo jednostki Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego zobowiązane są do wystawienia elektronicznego skierowania w systemie informatycznym szpitala.

Cytobloczek

• Uzupełnienie rozmazów biopsyjnych (EBUS, EUS, biopsja pod kontrolą USG, biopsja pod kontrolą TK), niezbędny do poszerzania diagnostyki (immunohistochemia, badania molekularne)

• Materiał na cytoblok można uzyskać kilkoma metodami:
  • Wstrzyknięcie całego pobranego materiału od razu do pojemniczka z formaliną,
  • Wstrzyknięcie materiału do pustego pojemnika i odczekanie na wytworzenie się skrzepu, następnie zalanie materiału formaliną,
  • Odczekanie krótkiej chwili po aspiracji, w celu wytworzenia się skrzepu w cylindrze igły i następnie zawartość umieszcza się w utrwalaczu.

Preferowaną metodą przez Kliniczny Zakład Patomorfologii jest metoda I.

• Materiał przeznaczony do cytobloków należy utrwalić w 10% roztworze buforowanej formaliny
• Ilość formaliny powinna być 10-krotnie większa od ilości materiału,
• Materiał powinien być zaopatrzony w czytelnie wypełnioną kartę skierowania (zgodnie z podanym przez Kliniczny Zakład Patomorfologii wzorem),
• Dodatkowo jednostki Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego zobowiązane są do wystawienia elektronicznego skierowania w systemie informatycznym szpitala.